Workshop warming-up: de beste oefeningen en spelletjes

"Icebreakers" zijn van essentieel belang voor het succes van een workshop, want ze scheppen het kader voor een constructieve, kritische en creatieve uitwisseling. We geven hierbij de voorkeur aan warming-up-oefeningen en warming-up-spelletjes die de deelnemers naar het thema leiden. Met deze methodes breekt u niet alleen het ijs, maar brengt u ook alle deelnemers op hetzelfde niveau. Laat vooral bij de introductie uw eigen opmerkingen achterwege. Met een goede warming-up voor de workshop wilt u uw deelnemers het liefst duidelijk maken dat u geen presentatie gaat houden, maar dat u een workshop wilt leiden, waarbij u een actieve deelname verwacht.

Met de onderstaande oefeningen kunt u uw deelnemers activeren door hun eerste ideeën en meningen over het workshopthema te laten uitwisselen. De verzamelde inhoud moet worden opgeschreven en voor de rest van de workshop zichtbaar worden gepresenteerd. Zo kunt u deze inhoud er later terug bijhalen en met nieuwe inzichten vergelijken.

Een verwachtingsvraag is snel voorbereid en helpt u en uw deelnemers om bij presentaties en oefeningen de gezamenlijke doelen voor ogen te houden. Een bijkomend prettig voordeel: de nabeschouwing aan het einde van de workshop is kinderspel.

Vraag in een open ronde aan uw deelnemers welke resultaten zij van de workshop verwachten. Welke punten moeten worden behandeld? Leg de resultaten voor iedereen zichtbaar vast.

Het doel van het partnerinterview is de uitwisseling tussen twee deelnemers die tot dat moment geen of weinig contact met elkaar hadden. Zo leren de deelnemers nieuwe standpunten en meningen kennen, wat idealiter voor empathie en een dieper begrip voor de problematiek zorgt.

Aan het begin van deze warming-up-oefeningen worden de deelnemers verdeeld in koppels. Hier kunt u het toeval laten beslissen, bijvoorbeeld door loting, of u kunt de deelnemers indelen op basis van sociometrische gegevens. U kunt bijvoorbeeld de jongste deelnemers "koppelen" aan de oudste of degenen die het dichtst bij hun werkplek wonen aan degenen die het verst hebben moet reizen. Het samenbrengen van mensen van verschillende afdelingen of hiërarchische niveaus is ook succesvol gebleken. Uw fantasie kent hier geen grenzen, alleen mag het niet meer dan vijf minuten oefentijd kosten.

Zorg er in elk geval voor dat de partners elkaar niet erg goed kennen. De warming-up-oefening heeft geen zin als twee vrienden met soortgelijke meningen over het thema met elkaar praten.

De interviewpartners moeten nu elk een vragenlijst beantwoorden. Begin met algemene kennismakingsvragen, zoals de naam en rol in het bedrijf, en word dan specifieker.

Tip: onderschat "oppervlakkige" persoonlijke vragen niet. Als u de deelnemers de gelegenheid geeft om over details te praten, zoals hun favoriete vakantiebestemming of lievelingseten, dan vermindert u remmingen. De deelnemers zullen dan later eerder geneigd zijn om persoonlijke dingen prijs te geven.

Met de laatste vragen van het partnerinterview introduceert u voorzichtig het thema. Laat uw deelnemers hun mening over het thema delen, maar stel de vragen zo dat de antwoorden niet te complex worden. De vragen moeten liefst met "Ja" of "Nee" en twee of drie aanvullende zinnen kunnen worden beantwoord. Vragen zoals "Vindt u dit thema belangrijk? Waarom (niet)?" of "Bent u van mening dat het bedrijf op dit vlak meer zou kunnen doen? Waarom (niet)?" zijn hierbij voldoende.

Aan het einde stellen de deelnemers hun interviewpartner voor aan de rest van de groep. Resultaten die relevant zijn voor het thema worden verzameld op een presentatiewand of whiteboard.

Net als bij het partnerinterview gaat het bij het bloemenspel om een inleidende uitwisseling tussen meerdere deelnemers, alleen zijn de groepen hierbij iets groter. Naargelang de grootte van de workshopgroep vormen ongeveer vier tot zeven deelnemers een groep. Voor de samenstelling van de warming-up-groepen gebruikt u bij voorkeur de methodes die we al voor het partnerinterview hebben beschreven. Let erop dat in elke groep een kleurrijke mix van verschillende hiërarchische niveaus en afdelingen vertegenwoordigd is.

Bij dit warming-up-spel zitten of staan de deelnemers aan een tafel. Tussen hen, in het midden, ligt een groot vel papier. In een cirkel om dit vel ligt voor elke deelnemer een presentatiekaartje of een kleiner vel papier. De opbouw doet denken aan een bloem: Het blad papier in het midden is de stamper, de presentatiekaartjes zijn de blaadjes.

Begin de warming-up-oefening met een vraag die later tijdens de workshop behandeld zal worden. De vuistregel is: wees niet bang voor complexe problemen of tegenstrijdigheden. Voel u vrij om de centrale vraag voor de workshop direct te stellen. De deelnemers stellen nu één voor één in de groep hun meningen en mogelijke oplossingen over het thema voor en schrijven deze op de ”blaadjes”. Als alle meningen zijn verzameld, komt de groep tot een akkoord over centrale gemeenschappelijkheden en schrijft deze in het midden op de "stamper".

Wanneer alle groepen klaar zijn met deze discussie, worden de resultaten van de warming-up voor de workshop samengevat en vastgelegd in de volledige groep.

De grab-bag-oefening activeert de creativiteit van de deelnemers zoals geen andere warming-up en is met een beetje bekwaamheid een goede inleiding tot het thema van de workshop. Associatieve warming-up-methodes zoals de grab-bag-oefeningen helpen u als workshopleider bovendien om een snel overzicht van de emotionele toestand van uw deelnemers te krijgen.

Zoals de naam van deze oefening al doet vermoeden, heeft u voor deze warming-up-oefening een "grab bag" nodig: een kleine ondoorzichtige zak vol met toevallig gekozen artikelen. Deze moeten klein en stevig zijn, denk bijvoorbeeld aan speelgoed of andere kleine figuurtjes. Dit soort spullen vindt u in discountwinkels of op vlooienmarkten. Om de oefening te laten slagen, moet u minstens twaalf objecten verzamelen. Het werk is de moeite waard: de zak hoeft niet aan workshopthema's te worden aangepast en kan bij de volgende warming-up worden hergebruikt.

Als u met deze oefening start, zoek dan een vrijwilliger die blind een object uit de zak neemt. Toon het object dat uit de zak werd genomen aan alle deelnemers en geef hen een paar minuten om erover na te denken welk verband dit object heeft met het thema van de workshop. De grab-bag-oefening moet emotionele waarheden en creatieve ideeën oproepen. Benadruk daarom vooral dat het bij deze warming-up-oefening niet om "juist" of "fout" gaat en dat enkel creatieve en associatieve ideeën welkom zijn. Als alle deelnemers een idee hebben, laat hen deze dan om de beurt presenteren en noteer de resultaten.

Verbind nu samen met de deelnemers alle ideeën tot een zo samenhangend mogelijke mindmap. Hoogstwaarschijnlijk ontstaat hierbij een ongeordende ophoping van gedachten, die bol staan van de creatieve oplossingen en emotionele statements voor uw workshopthema.

Op het eerste gezicht lijkt de warming-up-oefening beeldassociatie erg op de grab bag, alleen zijn het nu geen kleine objecten, maar beelden die als associatieve input dienen. Er is nog een ander groot verschil: de deelnemers krijgen een selectie van afbeeldingen en kiezen hun "eigen" afbeelding.

Voor de oefening heeft u ongeveer twaalf afbeeldingen nodig. Knipsels van tijdschriften of kranten zijn meer dan voldoende, maar als u kaartjes met afbeeldingen heeft, kunt u deze natuurlijk ook gebruiken. Net als bij de grab bag geldt bij dit warming-up-spel: hoe toevalliger u deze keuze maakt, hoe beter. Het gaat er niet om wat de afbeeldingen precies weergeven, maar om wat de deelnemers daaruit interpreteren.

Om de oefening vlot te laten verlopen, moet u de afbeeldingen voor de workshop met enige afstand van elkaar in de ruimte ophangen. Aan het begin bekijken uw deelnemers de afbeeldingen gedurende een paar minuten en kiezen dan een afbeelding die ze met het thema van de workshop kunnen associëren. Daarna verloopt de beeldassociatie precies zoals de grab-bag-oefening: De deelnemers presenteren om de beurt, na afloop worden de impulsen samengevoegd tot een mindmap.

In de meeste workshops is er geen tijd over voor een warming-up met meer dan twee oefeningen. Welke oefeningen of spelletjes u kiest, heeft vooral invloed op de sfeer tijdens de workshop. Oefeningen die meer op meningen gebaseerd zijn, zoals interviews of het bloemenspel, bereiden de deelnemers voor op komende discussies en kunnen een gepolariseerde sfeer scheppen. Eerder associatieve warming-up-spelletjes, zoals de grab-bag-methode, creëren een minder strenge workshopsfeer waarin creativiteit en out of the box denken worden gestimuleerd. Beide zijn niet goed of slecht – het hangt er helemaal van af wat u in het verdere verloop met uw deelnemers wilt doen

Neem in elk geval zeker de tijd om te vragen wat de deelnemers van de workshop verwachten, zodat achteraf niemand teleurgesteld is, omdat bepaalde thema's tijdens de workshop niet werden behandeld. Of u de vraag aan het begin van de warming-up of na een van onze oefeningen stelt, is een persoonlijke overweging. Sommige workshopleiders verzamelen liever "verse" verwachtingen, terwijl andere er de voorkeur aan geven dat de eerste gezamenlijke kennismaking met het thema van de workshop een verwachtingsvraag oproept.